Ένας κήπος με ένα μυστηριώδη σάκο. Το μυστήριο είναι στα κύτταρα των παιδιών. Και η περιέργεια επίσης να το ξεδιαλύνουν. Το μάθημα εκμεταλλεύεται αυτό ακριβώς το φιλοπερίεργο των μαθητών ώστε με παιγνιώδη τρόπο να διδαχτεί το σύντομο κείμενο που ακολουθεί την εικόνα.
Ο ρόλος της εικόνας δεν είναι λοιπόν απλά διακοσμητικός. Λειτουργεί ως ερέθισμα και αφόρμηση για το νέο μάθημα. Παράλληλα δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να συλλάβουν πρώτα με τη φαντασία τους τι το κείμενο γράφει και να ασκηθούν στον προφορικό λόγο.
Όμως, όπως σημειώνουν οι συγγραφείς του βιβλίου της Γλώσσας της Πρώτης:
"Θα ήταν λάθος να θεωρηθεί ότι η παρουσία εικόνων προλειαίνει μόνο το έδαφος για την ανάγνωση. Η ανάλυση της εικόνας είναι αυτή καθαυτή σημαντική. Μελέτες των τελευταίων χρόνων έδειξαν ότι η γλώσσα (προφορική ή γραπτή) δεν είναι ο μόνος διαθέσιμος τρόπος για την κατασκευή των νοημάτων. Στην καθημερινή ζωή των ενηλίκων, για την οποία το σχολείο προετοιμάζει τα παιδιά, γλώσσα και εικόνα συμπλέκονται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι αφήνει να εννοηθεί ο σταδιακός περιορισμός του εικονικού στοιχείου (προς όφελος της γραφής) στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού θεσμού. Η εικόνα είναι βασική στην ανάγνωση ή την κατανόηση του περιεχομένου σε διαφημίσεις, στην τηλεόραση, στα περιοδικά, σε επιστημονικά κείμενα, πιο πρόσφατα στο Διαδίκτυο. Η σχέση των δύο σημειωτικών συστημάτων (γλώσσας και εικόνας) είναι πολύπλοκη, ο τρόπος που κατασκευάζουν το ίδιο νόημα διαφορετικός. Ούτε καν οι πληροφορίες που δίνουν είναι ακριβώς οι ίδιες - αλλού είναι πιο διαφωτιστική η γλώσσα κι αλλού η εικόνα. Με αυτή την έννοια, η ανάγνωση των εικόνων είναι και αυτή ανάγνωση. "
Όλα αυτά βεβαίως δε σημαίνουν πως η εξάσκηση των μαθητών στην ανάγνωση του γραπτού λόγου δεν κρατάει ακόμη τα σκήπτρα της μαθησιακής διαδικασίας. Και τα κρατά και οφείλει η πρώτη δημοτικού να εξοπλίσει τον απόφοιτό της με την ικανότητα να διαβάζει με άνεση. Κάτι που καθόλου εύκολο δεν είναι και χρειάζεται ο δάσκαλος να επιστρατεύσει αρκετές τεχνικές.
Θα τονίσουμε επίσης ότι οι δυσκολίες στην πρώτη ανάγνωση παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις από παιδί σε παιδί. Κάθε φορά λοιπόν ο δάσκαλος οφείλει να παίρνει υπόψη και το συγκεκριμένο παιδί στις τεχνικές που θα εφαρμόσει. Όπως επίσης να λάβει υπόψη και το επίπεδο αναγνωστικής ευχέρειας του καθενός.
Υπάρχουν παιδιά που έχουν ήδη ασκηθεί αρκετά στην ανάγνωση, είτε στα πλαίσια της προσχολικής αγωγής είτε στο σπίτι τους από κάποιο μέλος της οικογένειας, αλλά και παιδιά τελείως ανίδεα. Κι ακόμη έχουμε παιδιά με προβλήματα λόγου ή παιδιά αλλόγλωσσα.
Το σχολείο έχει χρέος όχι να σταθεί στο μέσο όρο, αλλά να προσφέρει στο κάθε παιδί την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση.
Με τα λίγα και μόνο που είπαμε για το θέμα της πρώτης ανάγνωσης, είναι φανερό πως η διδασκαλία της μόνο από ειδικό μπορεί να πραγματοποιείται. Είναι αυτός που ξέρει και το τι και πώς πρέπει να διδαχτεί αλλά γνωρίζει και τον κόσμο του παιδιού από επιστημονική άποψη.
Ο ρόλος βέβαια της οικογένειας δεν είναι καθόλου περιττός. Για πολλούς και ποικίλους λόγους το σχολείο σήμερα επιθυμεί την ενεργή συμμετοχή της οικογένειας στο ρόλο της αγωγής. Έτσι το σπίτι μπορεί να αξιοποιήσει όλες τις καθημερινές δραστηριότητες που βοηθούν την επαφή του παιδιού με το γραπτό λόγο. Πχ Την κατάρτιση της λίστας με τα ψώνια, τις πινακίδες που βλέπουμε στο δρόμο, την επιλογή εντύπων στο περίπτερο, το γράψιμο μιας πρόσκλησης και πολλά άλλα.
Πέρα όμως από τις φυσικές αυτές δραστηριότητες η οικογένεια μπορεί να βοηθήσει το έργο της πρώτης ανάγνωσης βοηθώντας διακριτικά το παιδί (και σταδιακά όλο και λιγότερο) να εξασκηθεί στο κείμενο που έχει ήδη διδαχτεί. Και τονίζω εδώ: Ποτέ στο παρακάτω!
Στο διδαγμένο κείμενο υπάρχουν μέσα σε σκιαγράφηση (γαλάζια συννεφάκια τα λέμε στο σχολείο) ορισμένα μόνο τμήματα του κειμένου. Αυτά ακριβώς αποτελούν και το κείμενο για αναγνωστική εξάσκηση. Στο σχολείο τα παιδιά έχουν ήδη ακούσει το δάσκαλο να διαβάζει αυτό το κείμενο, έπειτα το έχουν διαβάσει ομαδικά και τέλος ατομικά. Κανονικά πρέπει να είναι σε θέση να το διαβάζουν πλέον χωρίς καμία βοήθεια. Αυτό όμως δε συμβαίνει πάντα... Έτσι στο σπίτι καλό είναι να γίνεται μια μικρή εξάσκηση:
Ζητάμε από το παιδί να διαβάσει και ταυτόχρονα να δείχνει τις λέξεις με το δάχτυλό του. Επιμένουμε να διαβάζει με φυσική φωνή, δυνατά και καθαρά. Αποτρέπουμε με κάθε τρόπο το συλλαβισμό. Η φωνή πρέπει να ρέει όπως και στον καθημερινό προφορικό λόγο.
Αν δούμε ότι το παιδί δυσκολεύεται, ή αν κάποια μέρα απουσιάσει από το σχολείο και χρειαστεί να του προσφέρουμε μεγαλύτερη βοήθεια, τότε διαβάζουμε εμείς το κείμενο υποδειγματικά. Έπειτα το επαναλαμβάνουμε μαζί με το παιδί και τέλος το αφήνουμε να το διαβάσει μόνο του. Προσοχή: Και η δική μας φωνή πρέπει να είναι φυσική και όχι να μιμείται την παιδική. Στην αρχή διαβάζουμε αργά και πάντα δείχνοντας τις λέξεις που διαβάζουμε και έπειτα σε πιο γρήγορο ρυθμό χρωματίζοντας τη φωνή μας ανάλογα με το περιεχόμενο.
Ένα μικρό δείγμα της ανάλογης εργασίας στην τάξη μπορείτε εδώ να ακούσετε:
Powered by eSnips.com |
Η δασκάλα διαβάζει μαζί με μια ομάδα μαθητών που παρουσιάζει δυσκολίες. Δείχνει το κείμενο στον πίνακα και ζητά από τα παιδιά να διαβάζουν μαζί της. Στη συνέχεια μια άλλη ομάδα παιδιών δείχνουν μόνα τους το κείμενο (ακούγεται και ο χαρακτηριστικός ήχος από το βεργάκι που χρησιμοποιούμε) και διαβάζουν ατομικά το καθένα. Όπως θα διαπιστώσετε η εξάσκηση γίνεται μόνο στο σκιαγραφημένο κείμενο και όχι σε όλο.
Πέρα βέβαια από την υποχρεωτική αυτή εξάσκηση και τις απλές καθημερινές διαδικασίες που προαναφέρθηκαν, καλό είναι να αξιοποιούνται και τα παιδικά λογοτεχνικά βιβλία. Τα παιδιά δεν είναι ακόμη σε θέση να διαβάσουν ολόκληρο το κείμενο. Μπορούν όμως να εντοπίσουν λέξεις γνωστές και σίγουρα μπορούν να δουλέψουν με τις εικόνες. Ζητήστε τους να σας τις περιγράψουν, κουβεντιάστε μαζί τους για το τι φαντάζονται πώς λέει το βιβλίο, διαβάστε τους από το οπισθόφυλλο την περίληψη και αναλύστε μαζί τους τι λέει. Έπειτα αρχίστε την ανάγνωση και θυμηθείτε ότι η δική σας ανάγνωση αποτελεί και πρότυπο μίμησης για τα παιδιά.
Επίσης σε διάφορα έντυπα (εφημερίδες ή περιοδικά ή διαφημιστικά φυλλάδια) ζητήστε να κυκλώσουν λέξεις που αρχίζουν από γράμματα διδαχθέντα. Ή και να κόψουν τέτοιες λέξεις και να τις κολλήσουν στο βιβλιαράκι του γράμματος.
Μπορείτε ακόμη με τις λέξεις που θα κόψουν να παίξετε παιγνίδι αναγνώρισης ολόκληρης της λέξης αν βέβαια προσφέρεται... Βάλτε πάνω στο τραπέζι μερικές λέξεις (όχι πάρα πολλές) δείξτε και διαβάστε εσείς πρώτα τι λένε (αν περιέχουν γράμματα αδίδακτα - αλλιώς βοηθήστε το παιδί με συλλαβισμό να διαβάσει μόνο του) και στη συνέχεια ρωτήστε το πού λέει αυτή ή την άλλη λέξη.
Όλα αυτά δεν πρέπει να ταλαιπωρούν το παιδί (και τους γονείς) αλλά να γίνονται με τη μορφή παιγνιδιού και να κρατάνε λίγο χρόνο. Αν όμως διαπιστώσετε μεγάλες δυσκολίες στην ανάγνωση, κάτι για το οποίο και η δασκάλα της τάξης θα σας έχει ήδη ενημερώσει, δώστε λίγο περισσότερο χρόνο για εξάσκηση. Κι ακόμη συνεννοηθείτε με το σχολείο για το τι άλλο πρέπει να γίνει ώστε να μη μείνει πίσω το παιδί. Γιατί και στην περίπτωση αυτή ισχύει το καλύτερα να προλαβαίνουμε παρά αργότερα, στο γυμνάσιο και στο λύκειο, να τρέχουμε σε φροντιστήρια.
Κι ακόμη έχετε υπόψη πως στις περισσότερες περιπτώσεις μαθησιακών δυσκολιών, υπάρχουν θεαματικές βελτιώσεις αν εφαρμοστούν κατάλληλες μέθοδοι διδασκαλίας και αν υπάρχει στενή συνεργασία της οικογένειας με το σχολείο. Και για να το πούμε και αλλιώς: Όταν οι μέθοδοι διδασκαλίας είναι ακατάλληλοι και το σπίτι δε βρίσκεται σε επικοινωνία με το σχολείο, έχουμε μαθησιακές δυσκολίες ακόμη και σε παιδιά που δεν παρουσιάζουν τα ίδια κανένα πρόβλημα μάθησης.
Όπως και αν έχει, αυτό που πρέπει να θυμάστε είναι να δίνετε στο παιδί με κάθε τρόπο το νόημα όλης αυτής της διαδικασίας που λέγεται σχολείο χωρίς όμως να καταστρατηγείτε την παιδικότητά του. Ο άνθρωπος, και περισσότερο το παιδί, έχουν εκ φύσεως την όρεξη για μάθηση. Μάθηση όμως που να ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και να συνάδει με τα βιώματα. Όχι μάθηση ξερών και άχρηστων γνώσεων και όχι διδασκαλία για πράγματα έξω από τη ζωή του παιδιού. Είναι δηλαδή πολύ σημαντικό να κινητοποιήσουμε θετικά το συναισθηματικό κόσμο του μικρού μαθητή και παράλληλα να τονώσουμε το αυτοσυναίσθημά του για το σημαντικό έργο που κάνει πηγαίνοντας στο σχολείο. Και ένα πανίσχυρο όπλο είναι το παιχνίδι. Τίποτα καλύτερο από το παιχνίδι για να "παρασύρουμε" στη μάθηση ακόμη και τον πιο αδύνατο μαθητή. Και θα δώσω ένα παράδειγμα παιχνιδιού για τη συγκεκριμένη ενότητα που η κεντρική της ιδέα είναι να μαντέψουν τα παιδιά τι κρύβεται μέσα στο σάκο:
Συλλέγουμε από το ψυγείο και τα ντουλάπια της κουζίνας μας διάφορα τρόφιμα, ένα για κάθε γράμμα που έχει διδαχτεί μέχρι τώρα: Α, Τ, Π, Ε, Σ, Κ, Ο. Θα μπορούσαμε δηλαδή να πάρουμε: Αχλάδι, τομάτα, πιπεριά, ελιές, σκόρδο, καρότο και όσπρια. Στη συνέχεια τα κρύβουμε μέσα σε σακούλες χάρτινες από το μανάβη και παίζουμε το παιχνίδι ΤΙ ΕΧΕΙ ΜΕΣΑ Η ΣΑΚΟΥΛΑ. Γράφουμε με μαρκαδόρο πάνω στη σακούλα το περιεχόμενό της και καλούμε το παιδί να ανακαλύψει πού κρύβεται η τομάτα ή το καρότο κλπ.
Ή ακόμη μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να βάλει σε κάθε σακούλα το σωστό προϊόν.
Εδώ το παιδί παίζει το μανάβη και εμείς τους πελάτες.
Παρόμοιο παιχνίδι μπορούμε να κάνουμε και με άλλα αντικείμενα του σπιτιού ή αντικείμενα της τσάντας του μαθητή. Αρκεί να έχουμε όρεξη και φαντασία! Αυτά δηλαδή που ζητάμε και από τα παιδιά στη διαδικασία της μάθησης. Ε, αν δεν τα διαθέτουμε εμείς οι ίδιοι, πώς περιμένουμε να τα αναπτύξουν εκείνα;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου